Franklin D. Roosevelt chưa từng đặt chân đến Việt Nam, cũng không trực tiếp tham gia vào bất kỳ biến động chính trị nào tại Đông Dương. Nhưng trớ trêu thay, chính ông là một trong những tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên để lại dấu ấn trong số phận Việt Nam trước khi cuộc chiến kéo dài suốt ba thập niên sau đó nổ ra. Trong suốt Ww2, Roosevelt kiên quyết phản đối chế độ thực dân kiểu cũ. Ông coi sự cai trị của Pháp tại Đông Dương là lỗi thời và đi ngược lại tinh thần chống P.X mà đồng minh đang chiến đấu. Trong nhiều cuộc họp Yalta và Cairo, Roosevelt thậm chí phát biểu rõ ràng rằng Đông Dương “không bao giờ nên trở lại tay Pháp” – điều được ghi chép trong các tài liệu ngoại giao Mỹ (FRUS, 1943–1945). Tư tưởng chống thực dân này không phải hứng khởi nhất thời. Roosevelt từng đề xuất đưa Đông Dương vào một chương trình “uỷ trị quốc tế" (international trusteeship) dưới sự giám sát của Liên Hiệp Quốc thời kỳ đầu, nhằm chuẩn bị độc lập cho các dân tộc bản địa. Với ông, đó là cách để xóa bỏ mô hình đế quốc cũ mà không tạo ra khoảng trống quyền lực hỗn loạn. Nhưng lịch sử không đi theo mong muốn của một cá nhân, dù đó là Tổng thống Mỹ. Khi Roosevelt qua đời tháng 4/1945, mọi đề án về tương lai phi thực dân hóa Đông Dương cũng mất chỗ dựa. Người kế nhiệm ông, Harry Truman, chọn lập trường cứng rắn chống cộng sản trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh đang hình thành, và vì thế Washington dần nghiêng về ủng hộ Pháp quay trở lại Đông Dương để “ổn định tình hình”. Sự thay đổi đó là bước ngoặt lịch sử: một nhà lãnh đạo Mỹ chống thực dân bị thay thế bằng một chính quyền đang tìm đồng minh chống Liên Xô. Trong khoảng hẫng ấy, cơ hội duy nhất để Việt Nam nhận được sự ủng hộ từ Hoa Kỳ một cách đúng nghĩa đã khép lại. Điều thú vị là chính cơ quan OSS của Mỹ thời Roosevelt – tiền thân CIA – từng tiếp xúc và hợp tác với lực lượng Việt Minh trong những tháng cuối WW2. Những tài liệu của Archimedes Patti và các sĩ quan OSS ghi lại rằng họ từng đánh giá Việt Minh là lực lượng yêu nước chống Nhật, không mang tính đe dọa với Hoa Kỳ. Nếu Roosevelt sống lâu hơn, nhiều học giả tin rằng Washington có thể đã đi theo “lộ trình phi thực dân hóa” thay vì can dự vào cuộc chiến sau này. Roosevelt không giúp Việt Nam giành độc lập. Nhưng ông là người đầu tiên trong giới lãnh đạo Mỹ công khai đặt câu hỏi: Liệu một dân tộc nhỏ bé ở Viễn Đông có quyền tự quyết tương đương bất kỳ dân tộc nào khác? Câu hỏi ấy – dù chưa bao giờ trở thành chính sách – vẫn là dấu chấm son trong một thời đại mà quyền tự do của các dân tộc bị phủ mờ bởi những cuộc tranh giành đế quốc. Sự hiện diện của Roosevelt trong lịch sử Việt Nam giống như một vệt sáng mỏng manh: không đủ để thay đổi số phận, nhưng đủ để cho thấy rằng thế giới lúc ấy vẫn còn những người nhìn Đông Dương bằng con mắt của công lý, chứ không phải bằng bản đồ quyền lực. #theodonglichsu #lichsu #nguoikesu #History #camxuclichsu - @nguoitrongket8432